Menu

Pajakey

Christian Beaulieu

Kontribisyon Christian Beaulieu Nan Mouvman Edikasyon an Ayiti

, , , , , , , , , , ,

Yon Moun Ki Te Enpòtan Anpil Nan Mouvman Edikasyon an Ayiti

Christian Beaulieu te yon moun ki te enpòtan anpil nan istwa peyi Ayiti. Menmsi anpil moun pa konnen anpil bagay sou li, li te travay di pou amelyore edikasyon. Li te travay tou pou chanjman politik nan peyi Ayiti nan premye mwatye ane mil nèfsan yo.

Yo pa konnen anpil bagay sou lavi pèsonèl Beaulieu. Men li te yon bon zanmi ak Jak Roumen. Yon ekrivèn ak yon lidè politik ki te enpòtan anpil nan peyi Ayiti. Ansanm, yo te kòmanse premye Pati Kominis Ayisyen an epi yo te ekri pou plizyè jounal ak magazin. Sa a te ede pou fè lide yo gaye atravè Ayiti.

Edikasyon

Edikasyon te yon bagay ki te trè enpòtan pou Beaulieu. Aprè li te etidye anseyman nan yon inivèsite nan Etazini, li te retounen an Ayiti ak plan pou fè edikasyon an pi bon. li te vle tou ede plis moun aprann li ak ekri an kreyòl, ki se lang pifò Ayisyen pale lakay yo. Li te kreye yon nouvo fason pou ekri mo kreyòl yo ki te fè li pi fasil pou moun aprann.

Beaulieu te enplike tou nan politik. Li te travay avèk Jak Roumen pou jwenn èd nan men Pati Kominis la pou kòmanse premye pati politik kominis Ayisyen an. Li te goumen tou kont prezidan an nan tan sa a, Vincent. Epi li te eseye anpeche l tounen eli nan eleksyon 1940. Beaulieu te vle fè Ayiti yon sosyete ki pi jis ak pi ekitab.

Youn nan pi gwo kontribisyon Beaulieu se konpreyansyon li te genyen sou fason sosyete Ayisyen an te divize an diferan gwoup selon richès, koulè po ak istwa fanmi. Li te panse Ayiti ta dwe kite vye sistèm sa a dèyè. Epi li ta renmen li vin yon sosyete kote opòtinite moun yo te depann plis sou klas ekonomik yo olye sou istwa fanmi yo.

Menmsi Beaulieu te viv lontan de sa, lide li yo sou edikasyon, lang ak egalite sosyal toujou enpòtan nan peyi Ayiti jodi a. Li te enspire anpil aktivis, pwofesè ak pansè ki te vini aprè li pou yo kontinye ap goumen pou yon pi bon Ayiti.

Atik Orijinal (angle)
Christian Beaulieu
Literati Kreyòl

Literati Kreyòl

, , ,

 5èm edisyon Festival Entènasyonal Literati Kreyòl (FEL)

Ofisyèlman, nou lanse aktivite pwomosyon 5èm edisyon Festival Entènasyonal Literati Kreyòl (FEL) k ap dewoule 5 rive 10 desanm 2023. Mèsi paske w ap ede n pataje afich la toupatou. Rete branche sou rezo nou yo pou plis detay konsènan pwochen edisyon premye evènman literati kreyòl nan Karayib la.

Nou kwè ke literati gen pouvwa pou konekte moun epi ankouraje konpreyansyon youn gen de lòt. Festival sa a nou an se yon aktivite pou moun ki renmen literati ayisyèn, kit ou se yon save, yon senp lektè, osinon youn ki ta renmen konnen plis sou rich eritaj literè ayisyen an.

N ap tann ou pou nou selebre bote literati ayisyèn nan ansanm!

Remak: Festival la ap akeyi moun ki soti tout kote epi ankouraje diskisyon nan respè youn ak lòt. Nou apresye kontribisyon tout manm nou yo epi nou vize kreye yon espas kote tout moun ka pataje panse ak lide yo.

https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid0227bkCM6Y7FGJe9nZeSNtMwEEnNXCZLwWtX5kneLJpLgSNyNUX2KAoEHeTeNkbLkbl&id=100063695276121&sfnsn=wa&mibextid=6aamW6

Plis
Literati Kreyol
Entèvyou sou lang kreyòl-Jean Dominique

Entèvyou sou lang kreyòl ak Jean Dominique

, , , , , , , , ,

Entèvyou Jean Dominique – 1975-Radio Haiti

Frankétienne ak Jean Dominique reponn  yon editoryal Nouveau Monde sou lang kreyòl la.

Frankétienne ak Jean Dominique reponn yon editoryal Le Nouveau Monde te pibliye 6 jen 1975 sou estati lang kreyòl la an Ayiti. Frankétienne ak Dominique pa dakò  editoryal la di  lang fransè an ak lang kreyòl la nan opozisyon yonn ak lòt. Sa rantre nan yon pi gwo deba sou “haïtianité” pami entelektyèl ayisyen nan epòk la.

Koute (Interview en français)
Entèvyou sou lang kreyòl
Kijan ou rele?

Kijan ou rele nan 10 kreyòl diferan

, , , , , ,

KIJAN OU RELE?

Tradiksyon nan 10 kreyòl diferan

 

kijan ou rele

Klike pou ka tande kijan yo tradui fraz sila nan 10 kreyòl diferan

  1. Créole haïtien : Kijan ou rele ?
  2. Créole guadeloupéen : Ki non ou ?
  3. Créole martiniquais : Kijan ou ka rété ?
  4. Créole réunionnais : Kosa ou lé appelé ?
  5. Créole seychellois : Ki non ou ?
  6. Créole mauricien : Kuma ou apel ?
  7. Créole guyanais : Kòman ou ka rété ?
  8. Créole antillais : Ki non ou ?
  9. Créole louisianais : Koman ou s’appelle ?
  10. Créole cap-verdien : Kusé ku bo teni ?

Ou ka toujou jwenn plis enfòmasyon sou liv pou aprann kreyòl nan lyen sa a.

Lang kreyòl se yon fenomèn lingwistik enteresan ki sòti nan konbinezon plizyè lang. Yo souvan parèt nan sitiyasyon kote kominote lingwistik diferan vini an kontak epi bezwen yon fason pou yo kominike. Lang kreyòl yo devlope nan divès zòn nan mond lan, tankou nan Karayibla ak nan Zile Pasifik yo.

Sa ki karakterize lang kreyòl yo se vokabilè, gramè, ak pwononsyasyon yo. Yo gen yon gramè ki senplifye an konparezon ak lang orijin yo, ak konjigasyon vèb regilarize ak estrikti pwoteksyon sentaks yo. Sa se rezilta nan kote gen diferan antouraj lingwistik yo.

Lang kreyòl yo souvan inkòpore vokabilè nan lang ki te kontribye nan fòmasyon yo. Pa egzanp, nan ka lang kreyòl ki baze sou franse, ou pral jwenn yon kantite mo ki soti nan vokabilè franse, melanje ak mo nan lang afriken, endijèn, ak lòt lang lokal yo. Vokabilè sa yo reflete kontèks kiltirèl ak istorik nan kreyasyon lang kreyòl yo.

Lang kreyòl yo se pa dialèk oswa varyasyon nan lang orijin yo; yo se lang endepandan e konplè nan pwòp devlopman yo. Yo gen règ gramè yo, vokabilè, ak ekspresyon idyomatik yo. Yo sèvi kòm yon mwayen pou kominikasyon e yo itilize nan divès domèn nan lavi chak jou, depi konvèsasyon enfòmèl jiska literati, mizik, ak lòt fòm ekspresyon kiltirèl yo.

Tande son an
Kijan ou rele?
Florida elementary creole

Premye pwogram nan lang kreyòl ayisyen nan Eta Florid

, , , ,

BOYNTON BEACH, Fla. — Se premye nan kalite li nan Florid epi sèlman dezyèm nan peyi a.
Nan sal klas Michele, se kreyòl sèlman.
GADE: Pwofesè Patricia Michele enstwi elèv yo an kreyòl Pwofesè Rolling Green Lekòl Elemantè Patricia Michele anseye elèv yo an kreyòl Nouvo pwogram de lang sa a se yon non pou kominote ayisyen solid nan zòn nan, bay elèv yo opòtinite pou yo aprann nan lang yo tande lakay yo.

“Kominote a te vle yon bagay konsa, se yon bagay nou trè fyè de li,” dapre direktè lekòl la Allyson Manning.
Nou gen etidyan ki pi alèz an kreyòl.
Yon jou, mwen pral wè timoun mwen te anseye yo yon jou nan jadendanfan, epi yo pwal amelyore nan lekòl segondè.

Plis sou nouvèl sila…

Diksyone Martinik

Kreyòl Matinik kounye a gen yon diksyonè anrichi

, , , , , ,

Gen lontan yo t ap tann li, nouvo « Diksyonè nan Matinik-Fransè Kreyòl » ke Raphaël Confiant pwodui.
Kisa yon diksyonè ye?
Li admèt ke travay sa a se fwi nan tan li ye, kidonk, ting ak kilti pèsonèl li.
Li eksplike sa nan avanfaz premye edisyon diksyonè a: “Pou lemoman, diksyonè nou an ki gen yon objektif esansyèlman pratik, vle vin youn nan wòch yo nan yon bilding ke nou dwe swete li pi enpozan ak pi solid ke posib.
=>>Diksyonè Matinik-Fransè Kreyòl Raphaël Confiant, Edisyon Orphie, 2022, 855 paj.